آنها که می خواهند مترجم شوند، بخوانند :

برای مترجم شدن نیاز به سه مهارت ذیل است :

1-داشتن تسلط کامل به زبان مادری (مثلا زبان فارسی )

2-داشتن تسلط کامل به زبان خارجی (مثلا زبان انگلیسی )

3-داشتن تسلط کامل به موضوعی که می خواهید ترجمه کنید.

علاوه بر سه مهارت فوق،(تسلط به زبان مبداء ، مقصد و موضوع ) ترجمه متون نیاز به خلاقیت، هوشمندی،شور و شوق،عشق _علاقه و انسجام فکری دارد.

به جرات می توان گفت،دانستن زبان مادری از سایر موارد مهم تر است، در غیر این صورت، مترجم «گنگ خواب» دیده ای خواهد شد که خواب آشفته ای را دیده ومی خواهد ان را به یک آدم « کر » تعریف کند! نتیجه کارهم از پیش معلوم است. به هر حال مترجمان تازه کار لاجرم باید خود را به « اقیانوس ادبیات فارس » بزنند،و ذهن غبار گرفته خود را با امواج کف آلود این اقیانوس خروشان بشویند! بدیهی است گستره ادبیات فارسی شامل ادبیات کهن تا ادبیات معاصر میشود و مطاله تنها گستره معاصر یا کهن کفایت نمیکند.

داشتن تسلط کامل به یک زبان خارجی نیز مهم است. این بدین معنی است که مترجم باید _ علاوه بر رشته تخصصی خود _ مطالعه وسیعی در زمینه فرهنگ ، آداب و رسوم،هنجارهای اجتماعی، هنر وادبیات .... کشور زبان خارجی داشته باشد. برای مثال فرض کنید شما مدرک دکتری در رشته مکانیک گرفته اید، ودر این رشته بخوبی به زبان انگلیسی مسلط هستید و حالا میخواهید کتابی را به این زبان ترجمه کنید.اگر این کتاب با قطعه شعری شروع شده باشد، بدون شک در ترجمه درمانده می شوید. چرا !؟ چون شما فقط در ترجمه متون رشته مکانیک مهارت دارید! نه در ترجمه شعر. به نظر می رسد بهترین روش، در ابتدای کار،مطالعه و ترجمه متون ساده است. باید با محور قرار دادن رشته تخصصی خود،به رشته های دیگر نیز گریز زد وتجربه و مهارت خود را افزون کرد. به قول فردوسی بزرگ : «میاسای زآموختن یک زمان» . مترجم تازه کار باید با صبوری وپشتکار آرام _ آرام این راه بی پایان را طی کند. و به مرحله ای خواهد رسید که مانند یک شعبده باز باعث شگفتی می گردد و این لب کلام تجربه تقریبا بیست ساله من در ترجمه است.

تسلط داشتن به موضوع نیز مهم است. چون عدم تسلط به موضوع موجب گمراهی مترجم میشود. و این امر گهگاه باعث ترجمه های مضحک می شود ودر نهایت منجر به سر خوردگی مترجم می گردد. برای مثال کسی که در کار جوشکاری ده سال تجربه دارد، می تواند متون جوشکاری را به خوبی ترجمه کند.البته این به این معنی نیست که برای مترجم تمام عیار شدن در زمینه جوشکاری،نیاز به تجربه ده ساله کاردر زمینه جوشکاری است ! بلکه آشنایی شما با جوشکاری ، تجهزات آن،عیوب جوش وروش های بازرسی کفایت میکند. به شرط اینکه هر زمانی درمورد درک مفهوم جمله ای شک کردید،باید بدانید که احتمال خارج شدن از موضوع وجود دارد. به هر حال درصورت شک بهترین راه مطالعه بیشتردر متون معتبر تر است، یا مشورت با استادان متبحر در این زمینه است.ذکر یک مثال شاید خالی از لطف نباشد: یکی از نویسندگان فرانسوی می خواست در مورد برف وسرما بنویسد، هر چه فکر می کرد چیزی به نظرش نمیرسید، تا اینکه رفت به کوهی پر از برف و پاهایش را داخل برف کرد وشروع به نوشتن نمود !

به طور کلی مترجم شدن،فرآیندی است زمان بر و طولانی مدت،مانند چاه کندن با سوزن است.آنهایی که عجول و کم حوصله هستتند،در مانده می شوند و ناکام.برای تسلط کامل به یک زبان خارجی،باید از صبح نتابیده هنوز افتاب شروع کرد،وتا شب هنگام ادامه داد.تا چنین پر کاری نداشته باشی، محال است مترجمی توانا شوید.« تا نگردی اشنا زین پرده رمزی نشنوی » البته به بر کت تکنولوژی،این راه هموار و اسان شده هست. تکنولوژی «گوی توفیق و کرامت را در میان افکنده است » اما متاسفانه کس به میدان در نمی اید! به هر حال با مدد گرفتن از این چراغ جادو می توان ره صد ساله را یک شبه رفت.اما چطور و چگونه!؟

.کودکی را در نظر بگیرید،تازه به دنیا امده و می خواهد زبان مادری اش را یاد بگیرد.چکار می کند؟ آری ! فقط نگاه می کند و گوش میدهدو بعد سعی می کند، از انچه که می شنود ومی بیند، تقلید کند. یعنی یاد گیری از طریق دیداری _ شنیداری!حلا که تکنولوژی امکان شنیداری _ دیداری را برای ما فراهم کرده،چرا هنوز موفق نمی شویم؟چون پیگیر نیستیم. مثلا اگر به یک فایل صوتی انگلیسی گوش می دهیم،با خودمان می گوییم: « خیلی تند میگه متوجه نمی شوم ! ». غافل از اینکه بعد از شنیدن این فایل صوتی ذهن ما شروع به دسته بندی و پردازش می کند. برای بار دوم که گوش می دهید،متوجه می شوید که خیلی از کلمات را شنیده اید. به سخن دیگر یک لایه کم رنگی در ذهن شما ایجاد می گردد،و هرچه بیشتر تکرار کنید،این لایه پر رنگ تر و ضخیم تر می گردد. به عبارت ساده تر فقط تکرارو تکراراست که باعث استوار شدن، مطالب در ذهن ما می شود.

مطالب ذیل ممکن است برای مترجمان جوان وتازه کار مفید باشد:

1 - اول از همه تصمیم جدی بگیرید که می خواهید مترجم شوید.ودیگران نتوانند در شما دو دلی و تردید ایجاد کنند.وبدانید که دانستن زبان (انگلیسی ) شاه کلید ورود به عرصه علم و دانش است. یعنی به اهمیت ان پی ببرید. شرط اول قدم این است که مجنون باشی !

2 - متون ساده به منزله بنیان و پی کاخ بلند زبان است. اگر می خواهید این کاخ سر به فلک بزند، پایه های ان راقوی کنید!

3 - از متونی شروع کنید که مورد علاقه شما است. برای مثال اگر به داستان های پلیسی علاقه دارید،انگلیسی را از ان طریق خیلی سریع تر یاد می گیرید.

4 - وقتی که برای اولین بار به کلمه جدیدی برمی خورید،سعی کنید با تلفظ درست ان را بخوانید، چون اگر از اول یک کلمه را اشتباه تلفظ کنید،ان وقت باید دو برابر انرژی به کار ببرید،که تلفظ غلط را از ذهنتان پاک کنید وتلفظ درست را جایگزین کنید. تازه اگر موفق شوید!

5 - وقتی در جمله ای به یک کلمه جدید برخورد می کنید که معنی آن را نمی دانید، اول سعی کنید نقش آن را در جمله تشخیص دهید که آیا اسم، فعل یا قید.....است. بعد، قبل از رجوع به دیکشنری، سعی کنید معنی آن را حدس بزنید. پس از حدس زدن،برای اطمینان از صحت ودرستی آن،به دیکشنری رجوع کنید.البته به دیکشنری تک زبانه، و اگر در معادل یابی، مشکل داشتید، آن وقت به فرهنگ لغت دو زبانه رجوع کنید. منتهی به فرهنگ دو زبانه معتبر.

6 - شاید بتوان در یک کلام گفت که ترجمه درست یعنی «درست خواندن متنی که می خواهید ترجمه کنید » مثال معروفی در این مورد ذکر می کنند، که می گویند:«بخشش لازم نیست اعدامش کنید » وبا قرار دادن ویرگول بعد از کلمه بخشش، معنی جمله به طور کل عوض می شود و فرد از مرگ نجات پیدا می کند!

7 - فرهنگ لغت های دو زبانه ( مثلا فارسی به انگلیسی یا انگلیسی به فارسی ) می توانند گمراه کننده باشند. پس بهتر است از یک فرهنگ تک زبانه استفاده شود(مثلا فرهنگ لغت آکسفورد). آخرین راه چاره باید فرهنگ دو زبانه باشد.

8 - قبل از شروع به ترجمه، اطمینان حاصل کنید که متن متعلق به کدام کشور است.مثلا اگر متن متعلق به کشور انگلیس است، از فرهنگ آکسفورد و اگر متعلق به کشورامریکا است از فرهنگ وبستر استفاده کنید، چون علیرغم نزدیکی رسوم وفرهنگ دو کشور، اختلاف نیز در میان انها زیاد است.

9 - مفهومی ترجمه کنید تا این که تحت اللفظی.به عبارت دیگر اگر متنی را از انگلیسی به فارسی ترجمه می کنید، با خودتان بگویید اگر نویسنده متن، فارسی زبان بود، جگونه این مطلب را بیان می کرد. متن ترجمه شده باید به گونه ای باشد که بوی انگلیسی ندهد! و مطالعه کننده متن از خواندن آن لذت ببرد.

.10 -بعد از ترجمه ، متن را مجددا بخوانید و ان را ویرایش کنید.و اگر در جایی ، به جمله بی مفهوم بر خوردید ، به متن اصلی رجوع کنید و ان را اصلاح کنید.هر چه بیشتر روی متن ترجمه شده کار کنید ، متن شما یکدست تر ، شکیل تر ، خوش فرم تر و صیقلی تر در می اید. به قول مولانا <پس چو اهن گر چه تیره هیکلی - صیقلی کن،صیقلی کن،صیقلی >.

11 - داشتن انگیزه نقش مهمی در یادگیری زبان دارد. مثلا شما درحال یاد گیری زبان هستید، به شما خبر می دهند که سه ماه دیگر شما برای ادامه تحصیل باید به کشور انگلستان بروید! بدون شک از همان لحظه شنیدن این خبر، در یادگیری زبان تغیر استراژی می دهید. و به قول معروف با جان ودل به یادگیری ادامه می دهید.

12 - در نهایت ،با بهره گیری از تجربیات افراد دود جراغ خورده و کار کشته در زمینه ترجمه،و شرکت در کارگاه های ترجمه (ورک شاپ) شاید بتوان ره صد ساله را یک شبه رفت! به قول حافظ <طی این مرحله بی همرهی خضر مکن _ ظلمات است ، بترس از خطر گمراهی >.

موفق باشید.

علی نعمتی : مترجم تماس با من 09183617018 آدرس الکترونیکی: tarjomane@gmail.com

نظرات شما عزیزان: